Thay đổi phương thức sản xuất để nâng giá trị cà phê xuất khẩu

Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu cà phê đứng thứ 2 thế giới. Tuy nhiên, quá trình sản xuất cào bằng, các loại cà phê tốt, xấu đều được thu mua ngang giá nên đã dẫn đến tình trạng cà phê kém chất lượng và giảm giá như hiện nay.

Thu hoạch cà phê ở Đắk Lắk. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Chính vì vậy, việc thúc đẩy sản xuất cà phê hướng đến chất lượng đang được chính quyền địa phương, doanh nghiệp và các nhà nhập khẩu đề xuất nhiều nhất.

Tái canh để nâng cao chất lượng

Theo ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, cả nước có hơn 650.000ha cà phê, tập trrung chủ yếu ở các tỉnh Lâm Đồng, Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai, Kon Tum, Bình Phước…; trong đó, diện tích cần phải tái canh và ghép cải tạo để nâng cao chất lượng cà phê là 200.000 ha.

Cho đến cuối tháng 12/2015, các tỉnh Tây Nguyên và Bình Phước đã tái canh, ghép cải tạo được hơn 61.000ha. Tỉnh Lâm Đồng thực hiện hơn 22.000ha, Đắk Lắk hơn 15.000ha, Đắk Nông hơn 6.000ha, riêng Tổng công ty cà phê Việt Nam thực hiện hơn 11.000ha.

Tái canh và ghép cải tạo vườn cà phê là vấn đề lớn đối với cả nông dân lẫn doanh nghiệp. Nó đòi hỏi phải đầu tư kỹ thuật, vốn lớn nhưng rủi ro cao. Thế nhưng, trước thực tế nhiều vườn cà phê già hiện nay bắt buộc phải thực hiện bước này mới có thể cung cấp nguồn nguyên liệu chất lượng cho doanh nghiệp xuất khẩu cà phê.

Để khâu tái canh và ghép cải tạo các vườn cà phê tốt hơn, các hộ nông dân và doanh nghiệp trồng cà phê phải nắm vững thông tin các loại giống cà phê cao sản. Riêng với các hộ nông dân, ngành nông nghiệp địa phương phải hướng dẫn họ kỹ thuật cũng như cách thức vay vốn để tái canh và đầu tư.

Trong thời gian qua, Hiệp hội cà phê cacao Việt Nam đã hỗ trợ gần 20 tấn hạt giống và hơn 560.000 cây cà phê vối lai cao sản TRS1 cho hàng ngàn hộ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã của 5 tỉnh Tây Nguyên. Riêng Công ty Nestle Việt Nam cho đến cuối năm 2015 cũng đã hỗ trợ 11 triệu cây cà phê giống cho các hộ nông dân khu vực Tây Nguyên - ông Nguyễn Nam Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội cà phê Cacao Việt Nam cho biết.

Ngân hàng Thế giới (World bank) cũng có dự án hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam.

Theo ông Chris Jackson, chuyên gia chính về phát triển nông thôn của Ngân hàng Thế giới, kinh phí của dự án này sẽ giúp cải thiện canh tác và tập quán canh tác, thúc đẩy kế hoạch tái cơ cấu nông nghiệp là 238 triệu USD. Dự án tập trung vào phát triển cây lúa và cây cà phê. Một phần kinh phí sẽ hỗ trợ cho 62.000 hộ trồng cà phê tại12 huyện sản xuất cà phê lớn nhất của 5 tỉnh Tây Nguyên.

Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, tái canh cà phê sẽ giúp Việt Nam đẩy mạnh chất lượng cà phê hơn nữa, theo kịp với tốc độ tái canh của các quốc gia xuất khẩu cạnh tranh với cà phê Việt Nam hiện nay. Để việc tái canh thuận lợi hơn, phía ban điều phối cũng phối hợp với Tổ chức cà phê thế giới (ICO) để học hỏi kỹ thuật tái canh, phổ biến cho các hộ nông dân sản xuất cà phê.

Phân loại cà phê ngay từ đầu

Bên cạnh việc tái canh cây cà phê để nâng cao năng suất và chất lượng thì các khâu khác trong chuỗi sản xuất cà phê cũng cần được đầu tư.

Theo ông Lê Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), thương lái và doanh nghiệp phải thay đổi phương thức thương mại để thúc đẩy nhà nông hướng tới thu hoạch cà phê theo đúng chất lượng mà doanh nghiệp yêu cầu.

Hiện nay hầu hết các doanh nghiệp thu mua cào bằng các loại cà phê, làm cho nông dân chỉ chú trọng đến lợi nhuận, mà không quan tâm đến chất lượng cà phê. Cụ thể, với cà phê chín, nông dân chỉ có thể thu hoạch bằng một nửa cà phê xanh, non, thì nhà thu mua phải mua với giá gấp đôi.

Còn cà phê xanh, non, nông dân lại thu hoạch gấp đôi cà phê chín. Nếu bán ngang giá nhau thì không ai chọn cách chờ trái chín mới thu hoạch.

Mặt khác, trong chế biến cà phê, phần thất thoát nằm ở khâu mua, bán không cân đối. Vì vậy, các nhà xuất khẩu phối hợp lại để xây dựng nhà máy chế biến và phân loại các hạt nguyên chất lượng cung cấp cho xuất khấu, với hạt đen, nâu, hạt sâu hoặc hạt vỡ để làm mặt hàng giá trị gia tăng, cung cấp cho thị trường nội địa, xóa lỗ thủng mặt hàng giá trị gia tăng ở thị trường nội địa.

Ngành cà phê cũng chỉ có thông số hạt vỡ hiện nay là 5%, vì vậy cũng cần có quy chuẩn phân loại hạt tốt, hạt xấu. Khi phân loại được chất lượng hạt cà phê và có quy chuẩn cụ thể thì ngành cà phê cũng sẽ khắc phục dần tình trạng cà phê bột tràn lan không có quy chuẩn hoặc quy chuẩn pha trộn các loại đậu nành, bắp (ngô) rang và các loại hóa chất cung cấp tại thị trường nội địa, ông Nguyễn Úc, Chủ tịch Hợp tác xã nông nghiệp Thịnh Phú, Đắk Lắk chia sẻ.

Bên cạnh đó, khi phân loại chất lượng tốt hơn thì ngành cà phê Việt Nam sẽ tạo uy tín hơn nữa với thị trường và các doanh nghiệp nhập khẩu. Với các thị trường tiêu thụ cà phê lớn của Việt Nam như Đức, Mỹ, Italy, Tây Ban Nha, Bỉ, cà phê nguyên chất, không có sự pha trộn mới là cà phê chất lượng.

Vì vậy, các hộ nông dân tự phân loại chất lượng hạt ngay từ đầu sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho phía doanh nghiệp, vừa tiết kiệm kinh phí kiểm tra, thử nghiệm, vừa tiết kiệm thời gian mà lợi nhuận nông dân thu được cũng sẽ cao hơn, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Intimex cho biết./.

Hồng Nhung (TTXVN/Vietnam+)